Z dziejów szkolnictwa w Komornikach
Komorniki to dawny przysiółek Januszewic stanowiący dziś samodzielne sołectwo w gm. Kluczewsko. Miejscowość swoją historię ma zapisaną w nazwie. Komorniki wykształciły się najpóźniej w XIV wieku i w tamtym czasie stanowiła osadę służebną (z komornikami, czyli bezrolnymi chłopami) względem większego dominium, jaką mogła być posiadłość rycerska, a później szlachecka i kościelna Januszewice (dawniej Januszowice – taką nazwę można spotkać w źródłach kartograficznych jeszcze z 1 poł. XX w.).
Mapa taktyczna Polski z l. 1924-1939, fragment
Położone są nad rzeką Czarną z jej odnogami, które sprzyjały rozwojowi w obrębie osad młyńskich (młyny poruszane siłą wody oznaczono na załączonej mapie – Komorniki, Lasek, Rudka). Pozostałością gospodarstwa młyńskiego w Komornikach jest dawny spichlerz z charakterystycznymi cieniami, stojący na gruncie prywatnym przy drodze w kierunku wsi Rudka tuz nad Czarną. Komorniki największy rozwój przestrzenny i demograficzny mają już chyba za sobą. Z dawnej osady włościańskiej, której pozostałością była do niedawna drewniana zabudowa wsi (przykłady chałup można dostrzec na zachowanych zdjęciach domów z pobliskich Januszewic). Komorniki w 2 poł. XX wieku przekształciły się w wieś murowaną, z dostępem do elektryczności, a dziś także do sieci internetowej. Z pewnością ważnym wydarzeniem w dziejach tej miejscowości było otwarcie szkoły początkowej.
Charakterystyczna zabudowa wsi w l. 60. XX wieku – chałupy z Januszewic.
Spichlerz na terenie dawnej osady młyńskiej w Komornikach
Rozmowy nt. otwarcia szkoły w Komornikach prowadzono już w 1902 r. na zebraniu gminnym w Kluczewsku w obecności rosyjskiego Komisarza Rządu Gubernialnego w Kielcach. Postanowiono na nim otworzyć szkołę początkową (ludową) w Komornikach, do której chodziły by dzieci z Komornik i Januszewic. Szkoła nie miała własnego lokalu i mieściła się w domach wynajętych u gospodarzy. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości szkołę w Komornikach przejął Rząd Polski, ale nadal borykała się ona z wieloma problemami, tj. brak odpowiedniego lokalu do nauczania, niedostateczną bazą dydaktyczna i wyposażeniem, czy niską frekwencją dzieci na zajęciach w szkole (wynikającą z zaciągania ich przez rodziców do prac polowych, czy utrudnioną drogą do szkoły, np. z powodu wysokich mrozów, czy wylewów rzeki Czarnej). Taki obraz funkcjonowania szkoły w Komornikach jeszcze w lat 30. XX w. wyłania się z zachowanych wizytacji włoszczowskich inspektorów szkolnych. Oddając głos jednemu z nich – Marianowi Kaliskiemu, dowiadujemy się: „Do obwodu szkolnego [Komornik] należą: Komorniki, Januszewice, Rzewuszyce, Rudka, zmarłe, Zabrodzie, Nowiny, Eliaszówka, oprócz tego uczęszczają dzieci z obwodu Oleszno z Poręb i bezszkolnego – Kozuby. Szkoła nie posiada własnego budynku, lokale szkolne są wynajęte. Urządzenia szkolne są niżej krytyki. Ławki nieodpowiednie, zniszczone, nieodpowiadające najprymitywniejszym zasadom higieny dziecka. Tablice są zniszczone, niepomalowane. Oprócz tego brak stołów, stołków i najniezbędniejszych sprzętów. Czystość ustępu szkolnego, położonego przy budynku, gdzie mieszczą się klasy IV i V jest dostateczna, ale natomiast ustępu przy budynku gdzie mieszczą się klasy III-cie nieodpowiednia i należy się postarać, aby wybudowano nowy ustęp. Ściany w salach są poobijane i brudne. Szkoła nie posiada własnego boiska sportowego i gruntu, brak budynku gospodarczego (…)”. Z pozytywnych zdarzeń szkoły inspektor zanotował, że „na terenie szkoły istnieje sklepik uczniowski, z którego dochód jest przeznaczony na zakup książek do biblioteki. (…)”. Do czasu wybuchu II wojny światowej w szkole urządzano uroczyste akademie z okazji Święta Niepodległości, Konstytucji 3 Maja, Imienin Prezydenta Ignacego Mościckiego, czy widowisko w związku z żałobą po śmierci Marszałka Józefa Piłsudskiego. Szczególnie wymowny jest zapis w „Księdze protokołów” z 1934 roku, w której poruszono – po raz pierwszy – kwestie obchodów Święta Niepodległości. Jak czytamy w protokole spisanym 26 października 1934 r. przez nauczycielkę Marię Smażyńską: „Wszyscy są zgodni, że robimy to na co jest nas stać. W tym celu mają być wykorzystane wszystkie przedmioty, aby każdy oddział mógł coś dać. Następnie wyłoniła się kwestia, jak mamy to święto urządzić i czy tylko na terenie szkolnym czy tez i poza szkołą”. Ostatecznie uzgodniono, że pierwsze obchody Święta Niepodległości w Komornikach odbędzie się w formie poranka szkolnego na terenie placówki, a następnie tego rodzaju występ z dodaniem przemówień, recytacji wierszy i śpiewu pieśni patriotycznych zostanie powtórzony dla mieszkańców obwodu szkolnego w remizie w Januszewicach. Należy pamiętać, że w tym czasie obwód szkolny obliczony był na blisko 360 dzieci (sic!). Społeczność Komornik już w okresie przedwojennym nosiła się z zamiarem budowy szkoły na odpowiednio wydzielonym gruncie, ale i tak opóźniające się prace komasacyjne przerwał wybuch II wojny światowej. Do planów budowy szkoły powrócono po wojnie. Dziś Komorniki mogą cieszyć się własnym placem szkolnym, na którym stanął odpowiedni gmach szkolny połączony z halą sportową, sanitariatami, blokiem żywieniowym, budynkiem gospodarczym, boiskiem i placem zabaw.
Budynek szkolny w Komornikach i jego otoczenie
W 2020 r. nadzór nad szkołą w Komornikach przejęło Stowarzyszenie Wiejskie Wsi Komorniki „Nad Czarną” jako organ prowadzący. Od tego momentu placówka funkcjonuje pod nazwą Zespół-Przedszkolno-Szkolny w Komornikach. W budynku mieści się oddział przedszkolny, ośmioklasowa szkoła podstawowa, świetlica, a jego integralną część stanowi także nowoczesna hala sportowa z węzłem sanitarnych oraz blok żywieniowy (kuchnia i stołówka).
W historię szkoły wpisali się jej kierownicy i dyrektorzy: Jan WARZYŃSKI, Józef KLIM, Zbigniew KALICIŃSKI, Violetta PLANUTIS, Wanda POPCZYK-FIECEK, Jolanta TURCZYN, Teresa CHUDY, Elżbieta GRZYBEK (2020-2021), dr Łukasz KOPERA (2021-do chwili obecnej).